ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ
ΜΕ ΚΑΚΩΣΗ ΤΟΥ ΝΩΤΙΑΙΟΥ ΜΥΕΛΟΥ

Εισαγωγή: Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης αποτελούσαν και αποτελούν ένα απο τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιατρικής και αιτία διχογνωμίας και προβληματισμού ιδιαίτερα στις κακώσεις με σοβαρές βλάβες του νωτιαίου μυελού. Κύρια αιτία του προβληματισμού είναι η ανεπάρκεια των μέσων θεραπείας και η ανάγκη για ταχύτητα στην εφαρμογή της.

Η πρόοδος που έχει συντελεστεί και συντελείται έχει εφαρμογεί μόνο στους τομείς της διάγνωσης και της χειρουργικής αποκατάστασης των ορθοπαιδικών στοιχείων, ελάχιστα όμως έχουν συντελεστεί για τη θεραπεία των βλαβών στο νωτιαίο μυελό ο οποίος είναι μέρος του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Ο νωτιαίος μυελός βρίσκεται μέσα στην σπονδυλική στήλη, στον σπονδυλικό σωλήνα, καλυμμένος μόνο από τις μήνιγγες και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Ουσιαστικά προστατεύεται από τα οστά, τους δίσκους και τους συνδέσμους της σπονδυλικής στήλης που τον περιβάλλουν.

Οποιαδήποτε κάκωση όμως στη σπονδυλική στήλη η οποία προκαλεί παραμόρφωση του σπονδυλικού σωλήνα, μέσα στον οποίο βρίσκεται ο νωτιαίος μυελός, έχει ως αποτέλεσμα την αντιστροφή των όρων με συνέπεια ότι είναι γύρω από τον νωτιαίο μυελό και τον προστατεύει να αλλάζει ρόλο και να τον πιέζει.

Η αλλαγή αυτή έχει ως αποτέλεσμα πίεση του νωτιαίου μυελού που οδηγεί μοιραία σε βλάβη του τελευταίου και η βλάβη είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι και η πίεση. Απλή σχέση αίτιου και αποτελέσματος και το αποτέλεσμα εκδηλώνεται άμεσα και ανιχνεύεται εύκολα.

Ο νωτιαίος μυελός μεταφέρει από τον εγκέφαλο προς το σώμα κινητικές εντολές και από το σώμα προς τον εγκέφαλο αισθητικά μηνύματα. Σε οποιαδήποτε βλάβη διαταράσεται αυτή η διαδικασία και ανάλογα με τον βαθμό της βλάβης, μειώνεται ή καταργείται η κίνηση ή/και η αίσθηση.

Όταν η βλάβη του νωτιαίου μυελού είναι πλήρης, η κίνηση και η αίσθηση καταργούνται εντελώς από το σημείο της βλάβης και κάτω (πλήρης τετραπληγία - παραπληγία). Όταν η βλάβη του νωτιαίου μυελού όμως δεν είναι ολοκληρωτική, παραμένουν στοιχεία κίνησης τα οποία μπορούν και περνούν από τον τραυματισμένο νωτιαίο μυελό προς την περιφέρεια ή/και στοιχεία αίσθησης που περνούν από την περιφέρεια (ατελής τετραπληγία - παραπληγία).

Η κλινική εξέταση μας αποκαλύπτει το μέγεθος της βλάβης του νωτιαίου μυελού και αν περνάνε αισθητικά μηνύματα από την περιφέρεια, αν περνάνε κινητικές εντολές προς την περιφέρεια και αν υπάρχουν φυσιολογικά ή παθολογικά αντανακλαστικά. Υποβοηθητικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το ηλεκρομυογράφημα και τα σωματοαισθητικά δυναμικά για μεγαλύτερη σιγουριά.

Στο σημείο αυτό χρήσιμη είναι η παρατήρηση ότι την ώρα της κάκωσης προκαλείται, στο επίπεδο της βλάβης, shock και οίδημα τα οποία μεγιστοποιούν τα φαινόμενα αδράνειας του νωτιαίου μυελού με συνέπεια να δίνεται κλινικά η εντύπωση της πλήρους διατομής ακόμα και όταν δεν έχει γίνει αυτή. shock και οίδημα υποχωρούν τις επόμενες ημέρες, σταδιακά και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Οι απεικονιστικές εξετάσεις (Ακτινογραφίες, Αξονική τομογραφία, Μαγνητική τομογραφία) δείχνουν το είδος της βλάβης και κυρίως άν και πόσο εξακολουθεί να υπάρχει πίεση στον νωτιαίο μυελό τη στιγμή της εξέτασης και λεπτομέρειες της πίεσης.

Επείγουσα χειρουργική επέμβαση δεν είναι απαραίτητη μόνο από τη στιγμή που τεκμηριωθεί πλήρης και οριστική βλάβη του νωτιαίου μυελού στο επίπεδο της τραυματικής βλάβης της σπονδυλικής στήλης.

Από τη στιγμή που θα διαπιστωθεί α) τραυματική πίεση του νωτιαίου μυελού και β) αποδεδειγμένα όχι πλήρης βλάβη του νωτιαίου μυελού, η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά επείγουσα. Ίσως είναι και η μοναδική εξαιρετικά επείγουσα περίπτωση στην ορθοπαιδική χειρουργική που χρειάζεται επειγόντως χειρουργική θεραπεία. Στις περιπτώσεις αυτές και οι ώρες έχουν τεράστεια σημασία και οι χαμένες ώρες σε έναν ασθενή με κάταγμα στη σπονδυλική στήλη μπορεί να καθορίσουν άν θα περπατήσει ξανά ή θα ζήσει την υπόλοιπη ζωή του σε αναπηρικό αμαξίδιο.

Θεραπεία: Από τη στιγμή που έχει καθοριστεί και εντοπισθεί το αίτιο της πίεσης του νωτιαίου μυελού, στόχος της θεραπείας είναι η άμεση άρση του αιτίου. Το χειρουργείο έχει στόχο τον ευθειασμό του σπονδυλικού σωλήνα και τον καθαρισμό του από οστά ή άλλα σκληρά στοιχεία που βρίσκονται μέσα σ΄αυτόν και πιέζουν τον νωτιαίο μυελό. Ακολουθεί η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης ώστε να μη χρειάζεται ο ασθενής εξωτερική στήριξη μετεγχειρητικά, π.χ. με κηδεμόνα, και να γίνει η σωστή κινητοποίηση και η αποκατάστασή του, όσο το δυνατό, ταχύτερα.

Με τα σημερινά διαθέσιμα συστήματα εμφυτευμάτων και χειρουργικών εργαλείων και βοηθημάτων οι εγχειρήσεις αυτές μπορούν και γίνονται γρήγορα και με ασφάλεια με την προϋπόθεση ότι οι ασθενείς θα εισάγονται χωρίς καθυστέρηση σε κατάλληλες μονάδες με εξειδικευμένο προσωπικό χωρίς άσκοπες μετακινήσεις από νοσοκομείου εις νοσοκομείο.

Η χρονική διάρκεια μιας συνηθισμένης επέμβασης αποκατάστασης τραυματισμού της σπονδυλικής στήλης από έμπειρο χειρουργό σπονδυλικής στήλης σε κατάλληλα εξοπλισμένο χειρουργείο κυμαίνεται από 2 έως 3 ώρες. Ο χρόνος προεγχειρητικής ετοιμασίας δεν υπερβαίνει τις 2 ώρες για τη διενέργεια όλων των αναγκαίων εξετάσεων.

Διαπιστώσεις: Οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού αποτελούν μια άκρως παρεξημένη ενότητα της ιατρικής όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ζημιές οι οποίες μπορούν να διορθωθούν χειρουργικά αφορούν αποκλειστικά στο ερειστικό σύστημα (οστά, μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, σύνδεσμοι κ.α.) ενώ οι βλάβες οι οποίες έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία αλλά δεν διορθώνονται άμεσα με την εγχείρηση είναι αυτές του νωτιαίου μυελού.

Τη στιγμή της κάκωσης και πολλές ώρες μετά τον τραυματισμό, ο νωτιαίος μυελός "υποκρίνεται" πολύ μεγαλύτερη βλάβη από την πραγματική εξαιτίας του shock και του οιδήματος κάτι που πολλές φορές συνεχίζεται και μετά την εγχείρηση.

Στόχος της άμεσης χειρουργικής επέμβασης, η οποία γίνεται αποκλειστικά και μόνο στο ερειστικό σύστημα, είναι η θεραπεία του νωτιαίου μυελού στον οποίον όμως δεν γίνεται καμμία απολύτως χειρουργική επέμβαση.

Συμπεράσματα: Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης με κάκωση του νωτιαίου μυελού είναι συνήθως εξαιρετικά επείγοντα περιστατικά και χρειάζονται διακομιδή και αντιμετώπιση σε εξειδικευμένα κέντρα χωρίς άσκοπες καθυστερήσεις.