Η ΣΠΟΝΔΥΛΟΔΕΣΙΑ

Πολλές φορές γιατρός και άρρωστος βρίσκονται "αντιμέτωποι" με την ανάγκη της απόφασης για χειρουργική θεραπεία μιας πάθησης της σπονδυλικής στήλης και διστάζουν μπροστά στην αναγκαιότητά της ιδιαίτερα όταν περιέχει ως απαραίτητο μέρος και σπονδυλοδεσία. Πολλές φορές, ακόμα και η λέξη σπονδυλοδεσία προκαλεί δισταγμό ή ακόμα και φόβο. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που ακούγεται με ευχάριστα συναισθήματα τόσο η έννοια της "χειρουργικής θεραπείας" και πολύ περισσότερο η λέξη "σπονδυλοδεσία".

Τί είναι η σπονδυλοδεσία

Από την ετυμολογία της λέξης, η οποία περιγράφει το αποτέλεσμα της χειρουργικής πράξης, (σπονδυλο- και -δεσία δηλ. δέσιμο), είναι η ακινητοποίηση σπονδύλων, δηλ. ενός τμήματος της σπονδυλικής στήλης το οποίο εξυπακούεται ότι είναι αυτό που πάσχει και είναι η αιτία και των συμπτωμάτων. Η χειρουργική πράξη γίνεται στα πλαίσια της θεραπείας, είναι δηλ. θεραπευτική χειρουργική πράξη, όπως είναι π.χ. η πεταλεκτομή, (πεταλο- και εκτομή δηλ. εκτομή = αφαίρεση του σπονδυλικού πετάλου), ή η δισκεκτομή, (δισκος και εκτομή δηλ. αφαίρεση δίσκου), ή η αρθρεκτομή (αρθρε- = άρθρωσις και εκτομή δηλ. αφαίρεση της -οπίσθιας σπονδυλικής- άρθρωσης).

Όλες οι προηγούμενες χειρουργικές πράξεις είναι πολύ συνηθισμένες και γίνονται καθημερινά σε μια επίσης πολύ συνηθισμένη πάθηση, την κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου ή τη δισκοπάθεια. Σχεδόν κανένας δεν την φοβάται γιατί δεν περιέχει τη λέξη σπονδυλοδεσία αλλά η σπονδυλοδεσία είναι κάτι που γίνεται από τον ίδιο τον οργανισμό ως άμυνα σιγά-σιγά γιατί η δισκεκτομή καταστρέφει μια αμφιάρθρωση που υπάρχει ανάμεσα σε δυο σπονδυλικά σώματα ενώ η αρθρεκτομή επίσης καταστρέφει την οπίσθια σπονδυλική άρθρωση. Οι δύο χειρουργικές πράξεις, δισκεκτομή και αρθρεκτομή προκαλούν (σπονδυλική) αστάθεια και η άμυνα του ίδιου του οργανισμού είναι η σταθεροποίηση η οποία θα οδηγήσει σε δέσιμο δηλ. σε σπονδυλοδεσία. Στις περιπτώσεις που η αστάθεια είναι μεγάλη και ο οργανισμός δεν τα καταφέρει να ακινητοποιήσει μόνος του τις σπονδυλικές μονάδες που πάσχουν, δημιουργείται νέα, ξεχωριστή πάθηση, η ιατρογενής πλέον "σπονδυλική αστάθεια" της οποίας η θεραπεία είναι χειρουργική και είναι η σπονδυλοδεσία, δηλ. ότι δεν μπόρεσε να κάνει ο οργανισμός θα πρέπει να το κάνει η ιατρική.

Σε ποιές περιπτώσεις εφαρμόζεται η σπονδυλοδεσία

Το δέσιμο (ακινητοποίηση) των σπονδυλικών μονάδων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου, μετά από τους χειρουργικούς χειρισμούς που θα γίνουν για να διορθωθούν οι βλάβες οι οποίες προκαλούν τα συμπτώματα για τα οποία γίνεται η χειρουργική θεραπεία, παραμένει μόνιμη αστάθεια της σπονδυλικής στήλης η οποία και πρέπει να αντιμετωπισθεί ή σε περιπτώσεις όπου προϋπάρχει μόνιμη αστάθεια της σπονδυλικής στήλης η οποία και προκαλεί τα συμπτώματα.

Παραδείγματα

Στη θεραπεία της σπονδυλικής αστάθειας, από σπονδυλολίσθηση ή κάταγμα, οι πρωτεύοντες χειρουργικοί χειρισμοί στοχεύουν στην αποσυμπίεση των νευρικών στοιχείων και στην ανάταξη των παραμορφώσεων όσων και όπου υπάρχουν. Η μονιμοποίηση των καλών αποτελεσμάτων γίνεται με τη σταθεροποίηση των σπονδυλικών μονάδων οι οποίες εμπλέκονται εμβιομηχανικά και αυτό γίνεται αποκλειστικά με σπονδυλοδεσία.

Στη διόρθωση των παραμορφώσεων, σκολίωση ή κύφωση, οι πρωτεύοντες χειρουργικοί χειρισμοί δημιουργούν τις συνθήκες με τις οποίες θα γίνει η διόρθωση ή οι διορθώσεις των παραμορφώσεων. Η σπονδυλοδεσία συγκρατεί και μονιμοποιεί το αποτέλεσμα των διορθώσεων.

Στη σπονδυλική στένωση, οι πρωτεύοντες χειρουργικοί χειρισμοί απελευθερώνουν τα νευρικά στοιχεία τα οποία πιέζονται μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα και μέσα στα πλάγια σπονδυλικά τρήμματα με άμεσο αποτέλεσμα όμως τη πρόκληση σπονδυλικής αστάθειας. Η σπονδυλοδεσία αποκαθιστά την "ιατρογενή σπονδυλική αστάθεια".

Πώς γίνεται η σπονδυλοδεσία

Η σπονδυλοδεσία, με τα σημερινά εξελιγμένα συστήματα και στα χέρια εξειδικευμένων χειρουργών, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα όπλα στο οπλοστάσιο της σύγχρονης ιατρικής στον αγώνα για τη θεραπεία των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης. Γίνεται αρχικά με την ακινητοποίηση των σπονδύλων μεταξύ τους με τη βοήθεια ειδικών μηχανικών εμφυτευμάτων (μηχανική σπονδυλοδεσία) και στη συνέχεια με τη συμμετοχή του οργανισμού ο οποίος δημιουργεί νέα οστά σε κατάλληλες θέσεις και κολάει τους σπονδύλους μεταξύ τους (βιολογική σπονδυλοδεσία).

Τα εμφυτεύματα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι είτε μεταλλικά από παραμαγνητικά κράμματα, π.χ. Τιτάνιο, ή από ειδικά επεξεργασμένα συνθετικά υλικά (ΡΕΕΚ, ΡΜΜΑ κ.ά.) τα οποία έχουν τις αναγκαίες μηχανικές αντοχές ώστε να υπερκαλύπτουν τις δυνάμεις οι οποίες τείνουν να παραμορφώσουν τη σπονδυλική στήλη μετά το χειρουργείο. Είναι όλα σχεδιασμένα ώστε να μην παρεμποδίζουν τον έλεγχο με μαγνητική τομογραφία (MRI) ή με άλλες σημερινές απεικονιστές μεθόδους (CT, PET-CT).

Η τοποθέτησή τους γίνεται, τις περισσότερες φορές, με ειδικά εργαλεία-οδηγούς, τα οποία προσφέρους μεγάλη βοήθεια ειδικά σε νέους και λιγώτερο έμπειρους συναδέλφους, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η συνδρομή της εξελιγμένης τεχνολογίας των υπολογιστών δίνει πραγματική βοήθεια, ιδιαίτερα σε δύσκολα και όχι συνηθισμένα περιστατικά.

Με τα μεταλλικά εμφυτεύματα δημιουργείται ένα εσωτερικό μηχανικό πλαίσιο στήριξης της σπονδυλικής στήλης με το οποίο συνδέονται μεταξύ τους οι σπονδυλικές μονάδες (μηχανική σπονδυλοδεσία) ενώ παράλληλα δημιουργούνται οι βιολογικές συνθήκες για την ενεργοποίηση του οργανισμού ώστε να δημιουργήσει δικό του κόκκαλο στις κατάλληλες θέσεις και να "συν-δέσει" τις σπονδυλικές μονάδες με φυσιολογικό τρόπο (βιολογική σπονδυλοδεσία).

Μεταλλικά συστήματα σπονδυλοδεσίας

Τα μεταλλικά συστήματα σπονδυλοδεσίας τα οποία χρησιμοποποιούνται κατά κόρον σήμερα αποτελούνται από α) εξαρτήματα συγκράτησης στον σπόνδυλο, β) συνδετικές ράβδους ή πλάκες και γ) συμπληρωματικά εξαρτήματα. Τα εξαρτήματα συγκράτησης είναι είτε βίδες είτε άγγιστρα. Οι βίδες τοποθετούνται μέσα στους αυχένες (διαυχενικά) και καταλήγουν στο σπονδυλικό σώμα (με οπίσθια προσπέλαση) στη θωρακική ή στην οσφυϊκή μοίρα, είτε μέσα στο σπονδυλικό σώμα (με πρόσθια προσπέλαση). Στην αυχενική μοίρα τοποθετούνται στα πλάγια αυχενικά ογκώματα αλλά και διαυχενικά (οπίσθια προσπέλαση) και μέσα στα σώματα (πρόσθια προσπέλαση). Τα άγγιστρα τοποθετούντα κάτω από τα πέταλα των σπονδύλων σε ολόκληρη τη σπονδυλική στήλη (αυχενική, θωρακική και οσφυϊκή μοίρα) με οπίσθια προσπέλαση. Βίδες ή/και άγγιστρα, μετά την τοποθέτησή τους, συνδέονται μεταξύ τους με ράβδους ή πλάκες ώστε να σχηματίσουν ενιαία μηχανικά σύνολα. Τα συμπληρωματικά εξαρτήματα είναι συνήθως τα εγκάρσια συνδετικά (cross links) με τα οποία συνδέονται τα ημιμόρια μεταξύ τους ώστε να σχηματίζεται ένα ενιαίο μηχανικό σύνολο.

Το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα σήμερα τα μεταλλικά συστήματα σπονδυλοδεσίας και γενικά όλα τα μεταλλικά εμφυτεύματα, είναι παραμαγνητικά κράμματα, δηλ. δεν μαγνητίζονται. Αυτή η ανάγκη προέκυψε μετά την ανακάλυψη και καθιέρωση του Μαγνητικού τομογράφου. Ασθενείς οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε ανάλογες επεμβάσεις πριν από την ανακάλυψη της μαγνητικής τομογραφίας έχουν στο σώμα τους συνήθως υλικά από ανοξείδωτο χάλυβα τα οποία τότε είχαν μεν τις απαραίτητες μηχανικές αντοχές αλλά δεν ήταν παραμαγνητικά.

Συμπεράσματα: Η σπονδυλοδεσία σήμερα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προόδους στην ιατρική του 20^ου και του 21^ου αιώνα. Στα χέρια ενός έμπειρου και γνώστη της χειρουργικής τεχνικής είναι η λύση για τα περισσότερα σοβαρά προβλήματα της σπονδυλικής στήλης. Χωρίς την πρόοδο στον τομέα της σπονδυλοδεσίας, η χειρουργική της σπονδυλικής στήλης θα ήταν σήμερα σε συνθήκες Μεσαίωνα.