Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ
Είναι πολλά τα χρόνια περιστατικά που καταφεύγουν στο ιατρείο ενός χειρουργού με ένα και μοναδικό ερώτημα "άν γίνεται κάτι που θα μπορέσει να τους ανακουφίσει από το πρόβλημα που έχουν και για το οποίο έχουν δοκιμάσει πάρα πολλές θεραπείες αλλά δεν έχουν βρει ανακούφιση ή γιατρειά".
Η απάντηση, τις περισσότερες φορές μπορεί να είναι αρνητική και ο ασθενής φεύγει από το ιατρείο με κάποια συνταγή για φάρμακα ή με οδηγίες παρόμοιες με αυτές που ακολουθούσε μέχρι χθες. Φεύγει με κάποια ελπίδα ότι αυτή τη φορά "κάτι μπορεί να γίνει".
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η απάντηση είναι διαφορετική από τις προηγούμενες αλλά παρ' ότι δίνει τις προοπτικές ή ακόμα και τις εγγυήσεις για τη λύση του προβλήματος ο ασθενής όχι μόνο δεν αισθάνεται ικανοποιημένος αλλά, αντίθετα, είναι απογοητευμένος ή και τρομοκρατημένος. Είναι οι περιπτώσεις που η λύση που του προτείνεται είναι η χειρουργική θεραπεία.
Είναι δικαιολογημένη αυτή η αντίδραση; Γιατί δεν δέχεται ο άρρωστος τη χειρουργική θεραπεία με την ευκολία που αποδέχεται την οποιαδήποτε συντηρητική θεραπεία με φάρμακα, φυσικοθεραπεία, ζώνες, μηχανήματα, αλοιφές, βελονισμούς, ομοιοπαθητική, χειροπρακτική, ακόμα και πρακτικές παραδοσιακές θεραπείες μέχρι και το ξεμάτιασμα; Γιατί επιμένει να ταλαιπωρείται επιμένοντας σε αποδεδειγμένα όχι αποτελεσματικές συντηρητικές θεραπείες και δεν αποφασίζει τη ριζική αλλά αποτελεσματική λύση της χειρουργικής θεραπείας;
Η χειρουργική θεραπεία εξαρτάται απόλυτα από τις γνώσεις, την εμπειρία και την δεξιότητα ενός ατόμου, του χειρουργού, που την εφαρμόζει και τα αποτελέσματά της είναι, κατά κανόνα, άμεσα και μη αναστρέψιμα. Αυτό που φοβάται ο άρρωστος είναι το ενδεχόμενο της αποτυχίας.
Η συντηρητική θεραπεία γίνεται με την εφαρμογή φαρμάκων μεγάλων εταιρειών, με τη μεσολάβηση του θεράποντα ή θεραπευτή και τα αποτελέσματά της δεν είναι, κατά κανόνα, άμεσα και μη αναστρέψιμα. Ο θεράπων θεωρείται απλά "διαμεσολαβητής" της θεραπείας (φάρμακο, μηχάνημα ή μέθοδος) και η δεξιότητά του δεν είναι απαραίτητη από τη στιγμή που τη δουλειά την κάνει μια μεγάλη κατασκευάστρια εταιρεία που είναι πίσω από το φάρμακο ή το μηχάνημα ή ένα Πανεπιστήμιο πίσω από τη μέθοδο και "εν πάσει περιπτώσει", αν κάτι δεν πάει καλά, αλλάζουμε αγωγή ή θεράποντα.
Είναι παρατηρημένη, ορισμένες φορές, η αρχική αποδοχή της ιδέας της χειρουργικής θεραπείας και στη συνέχεια η αλλαγή γνώμης του αρρώστου μετά από συμβουλές άλλων. Αναφαίρετο δικαίωμα του ασθενή είναι να ζητάει τη γνώμη οποιουδήποτε και να συζητάει το πρόβλημά του με οποιονδήποτε. Το θέμα είναι όμως ότι όποιος δίνει απλόχερα και αβασάνιστα τη γνώμη του για ένα πρόβλημα καλό είναι να προσφέρει γνώμη για τη λύση και όχι μόνο άρνηση και το κυριώτερο να έχει και τη γνώση για να το κάνει.
Οι αρνητικές γνώμες μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με τα άτομα από τα οποία προέρχονται δηλ., α) άτομα χωρίς ιατρικές γνώσεις και χωρίς προσωπική εμπειρία, β) άτομα χωρίς ιατρικές γνώσεις αλλά με κάποια προσωπική εμπειρία, γ) άτομα με ιατρικές γνώσεις αλλά χωρίς εξειδίκευση ή εμπειρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο και δ) άτομα με ιατρικές γνώσεις και απόλυτη εξειδίκευση και εμπειρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο.
Άτομα χωρίς ιατρικές γνώσεις είναι συνήθως συγγενείς, φίλοι, γείτονες και γνωστοί οι οποίοι άλλοτε έχουν προσωπική εμπειρία και άλλοτε όχι. Συνήθως έχουν να διηγηθούν κάτι που άκουσαν από κάποιον άλλον ή διάβασαν ή τους είπαν ή έμαθαν πάντα όμως είναι πρόθυμοι να δώσουν τη συμβουλή τους για το πως θα γίνει καλά ένας άρρωστος ή σε κάθε περίπτωση, πως να αποφύγει το χειρουργείο ο συγκεκριμένος άρρωστος. Πολλές φορές μάλιστα έχουν να προτείνουν και τις δικές τους συνταγές για φάρμακα ή εμπειρικές θεραπείες.
Άτομα με ιατρικές γνώσεις που είναι συνήθως εναντίον των χειρουργικών επεμβάσεων είναι κατά τεκμήριο ιατροί όχι χειρουργικών ειδικοτήτων όπως παθολόγοι, καρδιολόγοι, ρευματολόγοι, ενδοκρινολόγοι κ.ά., οι οποίοι, από τη φύση της εξειδίκευσής τους, είναι εθισμένοι στη συντηρητική άποψη της θεραπείας και επιμένουν σ' αυτήν μέχρι και τα τελευταία στάδια. Το ίδιο συμβαίνει, σε μικρότερο βαθμό, και με ιατρούς χειρουργικών ειδικοτήτων οι οποίοι δεν εξασκούν τη χειρουργική λόγω επαγγελματικών συνθηκών.
Άτομα με επαγγελματική εξειδίκευση στην υγεία χωρίς όμως πτυχείο ιατρικής, όπως π.χ. φυσικοθεραπευτές, που ασχολούνται ενεργά με ασθενείς οι οποίοι έχουν πάθηση η οποία χρειάζεται χειρουργική θεραπεία, έχουν την τάση να συνεχίζουν τη βοήθεια με φυσικοθεραπεία ακόμα και όταν η τελευταία είναι φανερό ότι δεν είναι αποτελεσματική.
Ένα άλλο τεράστειο πρόβλημα, το οποίο κατ' εξοχήν αποπροσανατολίζει, είναι ο πολλαπλός βομβαρδισμός ασθενών και συγγενών με πληροφορίες αλλά και η παραπληροφόρηση σχετικά με διάφορες "συσκευές πολλαπλών χρήσεων" οι οποίες σχεδόν "τα θεραπεύουν όλα" και μάλιστα με πολύ απλό τρόπο. Η αγορά κατακλύζεται από διαφημίσεις για δήθεν "θαυματουργές" ζώνες ή συσκευές ή όργανα γυμναστικής ή κρέμες και αλοιφές που υπόσχονται ότι με πολύ εύκολο τρόπο θεραπεύουν π.χ. κάθε μορφής πόνο στη μέση ή στον αυχένα, ανεξάρτητα από την αιτιολογία η οποία μπορεί όμως να περιλαμβάνει από απλή μυϊκή θλάση μέχρι και αδιάγνωστο καρκίνο. Εδώ φυσικά υπάρχει και η απορία γιατί και πως επιτρέπεται να κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα τέτοιου είδους διαφημίσεις και να υπόσχονται όσα υπόσχονται.
Η εξειδίκευση και η εμπειρία σε συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία. Δεν είναι αρκετή π.χ. η γενική μόνο ειδικότητα της χειρουργικής για να έχει κανείς απόλυτη γνώμη, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι αρνητική, για μία εξειδικευμένη επέμβαση λ.χ. της μικροεπεμβατικής αφαίρεσης ενός όγκου με ενδοσκόπηση και με τη βοήθεια ρομποτικής τεχνικής όταν αυτός που εκφέρει γνώμη δεν έχει προσωπική εμπειρία και πολλές φορές όταν δεν ξέρει ακριβώς ούτε καν πώς γίνεται η συγκεκριμένη επέμβαση.
Μια από τις αιτίες άρνησης της χειρουργικής θεραπείας είναι ο φόβος της αναισθησίας. Πολλοί είναι όσοι δεν φοβούνται τόσο την ίδια την χειρουργική επέμβαση όσο την ιδέα και μόνο του ύπνου ιδιαίτερα όταν η διάρκεια είναι μεγάλη. Εδώ είναι απαραίτητη η επισήμανση της διαφοράς των σημερινών μεθόδων αναισθησίας από τις μεθόδους που υπήρχαν τον περασμένο αιώνα και να επισημανθεί ότι έχουμε αλλάξει όχι μόνο αιώνα αλλά χιλιετία. Υπάρχει πρόοδος και μάλιστα μεγάλη και καλό είναι ο φόβος να πάψει να υπάρχει ως άλλοθι. Άλλο είναι η νάρκωση και άλλο η αναισθησία. Η νάρκωση γινόταν εμπειρικά με αιθέρα ενώ η αναισθησία γίνεται επιστημονικά με σύγχρονα φάρμακα, μέσα και μηχανήματα. Η νάρκωση γινότανε εμπειρικά στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ενώ η σημερινή αναισθησία έχει εξελιχθεί σε προηγμένη ειδικότητα-επιστήμη με τη βοήθεια της οποίας έχουν πραγματοποιηθεί τα μέγιστα επιτεύγματα της σημερινής ιατρικής.
Παράγοντες οι οποίοι επιδρούν αρνητικά στην αποδοχή της χειρουργικής θεραπείας είναι α) η διάρκεια του χειρουργείου, β) η βαρύτητα της επέμβασης και γ) το κόστος.
Η διάρκεια ενός χειρουργείου σχετίζεται και με τον φόβο της αναισθησίας όπως και με τη βαρύτητα της ίδιας της επέμβασης η οποία πάλι είναι ανάλογη με το είδος και τη βαρύτητα της πάθησης. Και οι δυο παράγοντες εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, από το χρόνο που προϋπάρχει η πάθηση αλλά και από τις προηγούμενες θεραπείες και σε κάποιο βαθμό και από την επιμονή του ίδιου του ασθενή στην αποφυγή της ριζικής χειρουργικής αντιμετώπισης.
Το συνολικό κόστος της χειρουργικής θεραπείας είναι ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν την απόφαση τόσο του ασθενή αλλά και του συγγενικού ή φιλικού περιβάλλοντος που επιρρεάζει τον ασθενή. Ειδοποιός διαφορά του χειρουργικού κόστους είναι ότι μπορεί να είναι σαφώς μεγαλύτερο αλλά αφορά σε ριζική θεραπεία σε σύγκριση με το κόστος της συντηρητικής θεραπείας το οποίο μπορεί να φαίνεται μικρό αλλά στη πράξη είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί επιμερίζεται στο χρόνο και διαρκεί πολύ περισσότερο ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που δεν εξασφαλίζει τη ριζική θεραπεία αλλά συντηρεί και διαιωνίζει την πάθηση.
Συμπεράσματα: η χειρουργική θεραπεία είναι ένας τομέας της ιατρικής επιστήμης ο οποίος ασκείται από επιστήμονες εξειδικευμένους στο αντικείμενο. Πλεονεκτήματα αλλά συγχρόνως και μειονεκτήματα, τα άμεσα και μόνιμα αποτελέσματα, καλά ή κακά. Ο φόβος των κακών αποτελεσμάτων λειτουργεί ανασταλτικά ή αποτρεπτικά σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και σε περιστατικά όπου η αναβολή της χειρουργικής θεραπείας αποβαίνει εις βάρος του αρρώστου.