ΣΠΟΝΔΥΛΟΛΙΣΘΗΣΗ

Εισαγωγή

Σπονδυλολίσθηση, όπως φαίνεται και από την ετυμολογική ανάλυση της λέξης, είναι η παθολογική κατάσταση/πάθηση της σπονδυλικής στήλης κατά την οποία υπάρχει ολίσθηση σπονδύλου.

Η θεραπεία της σπονδυλολίσθησης είναι αποκλειστικά χειρουργική ιδιαίτερα σε προχωρημένα στάδια της πάθησης. Τα αίτιά της είναι μηχανικά και οι κλινικές της εκδηλώσεις (συμπτώματα) οφείλονται είτε σε μηχανική πρόκληση αιτίων πόνου τοπικά (αστάθεια) είτε σε μηχανική πίεση νευρικών στοιχείων (νωτιαίων ριζών) από σκληρά ανατομικά στοιχεία που προκαλούν στένωση του νωτιαίου σωλήνα ή των σπονδυλικών τρημάτων.

Συντηρητική θεραπεία ακολουθείται συνήθως σε πολύ μικρή ηλικία. Στις μεγαλύτερες ηλικίες η χειρουργική θεραπεία καθυστερεί εξαιτίας της αναβλητικότητας των αρρώστων αλλά και της όχι καλής προσέγγισης των γιατρών, ιδιαίτερα όταν οι τελευταίοι δεν είναι εξειδικευμένοι με το αντικείμενο.

Η σπονδυλολίσθηση αφορά συνήθως σε άτομα μικρής ηλικίας. Πολύ σπάνια προσβάλει μεγάλα άτομα εκτός αν δημιουργηθεί μετά από εγχείρηση, τραυματισμό ή από παθολογική αιτία.

Ανατομία

Κάθε σπόνδυλος σχηματίζεται από το σπονδυλικό σώμα μπροστά και τους αυχένες, τα πέταλα και τις αποφύσεις προς τα πίσω. Κάθε δύο σπόνδυλοι ενώνονται μεταξύ τους με δύο αρθρώσεις πίσω και μία μπροστά, ανάμεσα στα σπονδυλικά σώματα, με την παρεμβολή ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου.

Στη ολοκληρωμένη σπονδυλική στήλη, ακριβώς πίσω από τα σπονδυλικά σώματα, σχηματίζεται ο σπονδυλικός σωλήνας στα πλάγια τοιχώματα του οποίου υπάρχουν τα σπονδυλικά τρήματα, δύο για κάθε σπόνδυλο.

Παθολογική ανατομία

Στη σπονδυλολίσθηση δημιουργείται ρήξη στους αυχένες οπότε ο υπερκείμενος σπόνδυλος χωρίζεται σε δυο ημιμόρια, το πρόσθιο (σπονδυλικό σώμα + πρόσθιοι μισοί αυχένες) και το οπίσθιο (οπίσθιοι μισοί αυχένες + αρθρώσεις + πέταλα + αποφύσεις). Το ανατομικό στοιχείο που παραμένει και κρατάει είναι ο μεσοσπονδύλιος δίσκος κάτω από το σπονδυλικό σώμα. Η ρήξη μπορεί να γίνει είτε σε παθολογικό συγγενές υπόστρωμα είτε να είναι τραυματική ή από παθολογική αιτία.

Στις περιπτώσεις που υπάρχει μεν ρήξη χωρίς όμως να έχουν απομακρυνθεί τα δυο ημιμόρια του αυχένα αλλά να παραμένουν σε επαφή, η κατάσταση περιγράφεται ως σπονδυλόλυση.

Η σπονδυλολίσθηση εντοπίζεται συνήθως χαμηλά στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, ανάμεσα στον τελευταίο οσφυϊκό σπόνδυλο και το ιερό ή ανάμεσα στον τέταρτο και τον πέμπτο οσφυϊκούς σπονδύλους.

Ανάλογα με το μέγεθος της ολίσθησης κατηγοριοποιείται σε 5 βαθμούς, από 1 έως 5. Ο πέμπτος βαθμός ονομάζεται και σπονδυλόπτωση.

Κλινικές εκδηλώσεις

Οι κλινικές εκδηλώσεις της σπονδυλολίσθησης είναι ο πόνος ο οποίος εκδηλώνεται ιδιαίτερα μετά από κούραση και φυσικά περνάει με την ηρεμία. Στις περιπτώσεις όπου η παρεκτόπιση είναι τέτοια και τόση που πιέζονται ή/και ερεθίζονται νευρικά στοιχεία μπορεί να προκαλούνται ανάλογα νευρολογικά συμπτώματα.

Στόχοι της χειρουργικής θεραπείας

Στόχοι της χειρουργικής θεραπείας σε περιπτώσεις με σπονδυλολίσθηση είναι πρωταρχικά η αποκατάσταση της εμβιομηχανικής σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης και παράλληλα η αποκατάσταση του εύρους του σπονδυλικού σωλήνα και η απελευθέρωση των νευρικών στοιχείων, όπου αυτά πιέζονται. Στις περιπτώσεις που έχουν προκληθεί βλάβες σε νεύρα, με συνέπειες στην αισθητικότητα ή στην κίνηση, ιδιαίτερη σημασία έχει και ο χρόνος της αποκατάστασης.

Να σημειωθεί ότι όλες οι επεμβάσεις γίνονται αποκλειστικά σε στοιχεία του ερειστικού συστήματος παρ’ ότι ορισμένοι ιστοί που παρουσιάζουν προβλήματα ανήκουν στο νευρικό σύστημα. Όλοι οι χειρουργικοί χειρισμοί στη σπονδυλική στήλη, γίνονται έξω από τις μήνιγγες και αφορούν αποκλειστικά σε οστά, αρθρώσεις, σύνδεσμους, μύες ή μεσοσπονδύλιους δίσκους.

Ανοιχτές χειρουργικές τεχνικές

Πλεονέκτημα των ανοιχτών προσπελάσεων είναι η συγκριτικά καλύτερη και πιο άνετη δυνατότητα για διεγχειρητικούς χειρισμούς και χρησιμοποίηση σταθεροποιητικών εμφυτευμάτων με μεγαλύτερη ποικιλία και μέγεθος.

Μειονέκτημα των ανοιχτών προσπελάσεων, σε σύγκριση με τις μικρο-επεμβατικές τεχνικές, είναι το χειρουργικό τραύμα και η συγκριτικά μεγαλύτερη μετεγχειρητική αναρρωτική περίοδος. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη περιοχή αυτή, δηλ. την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, δεν υπάρχει νωτιαίος μυελός παρά μόνο νωτιαίες ρίζες και υπάρχει η δυνατότητα να γίνονται, σχετικά ακίνδυνα, μικρές σχετικά μετακινήσεις στις μήνιγγες και τις ρίζες όπου και όσο χρειάζεται. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται απαραίτητα με γενική αναισθησία.

Οπίσθια Διαυχενική Σπονδυλοδεσία

Η σπονδυλοδεσία είναι μια πρόσθετη χειρουργική πράξη που γίνεται με κύριο στόχο την αποκατάσταση της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης. Για να γίνει αυτό ο χειρουργός εκμεταλλεύεται και χρησιμοποιεί συγκεκριμένα ανατομικά μόρια τα οποία είναι έξω από τον σπονδυλικό σωλήνα που έχουν όμως αντοχή και ιδιαίτερα καλές μηχανικές ιδιότητες.

Εμβιομηχανικά πρέπει να περιλαμβάνει δύο σπονδυλικές μονάδες, δηλ. τρεις σπονδύλους. Γίνεται με τη χρησιμοποίηση μεταλλικών στηρικτικών εμφυτευμάτων από ειδικά κράμματα, κυρίως από τιτάνιο, τα οποία είναι παραμαγνητικά, δηλ. δεν μαγνητίζονται ούτε επηρεάζονται από μαγνητικά πεδία. Παράλληλα χρησιμοποιούνται και οστικά μοσχεύματα είτε από τον ίδιο τον άρρωστο (αυτομοσχεύματα) είτε παρασκευασμένα σε εργαστήρια (αλλομοσχεύματα) τα οποία τοποθετούνται στις περιοχές στις οποίες επιδιώκουμε την ανάπυξη νέου οστού ώστε να επιτευχθεί ολοκληρωμένη βιολογική σπονδυλοδεσία.

Με την Οπίσθια Διαυχενική Σπονδυλοδεσία γίνεται ανάταξη της ολίσθησης, σταθεροποίηση της αστάθειας και μονιμοποίηση των αποτελεσμάτων με την ολοκλήρωση του βιολογικού αποτελέσματος.

Η Οπίσθια Διαυχενική Σπονδυλοδεσία μπορεί να συμπληρωθεί και να ενισχυθεί με διασωματική σπονδυλοδεσία.

Διασωματική σπονδυλοδεσία

Η ετυμολογία των λέξεων, δηλ. "δια-σωματική" = "ανάμεσα σε (σπονδυλικά) σώματα" και "σπονδυλο-δεσία" = "δέσιμο σπονδύλων", δηλώνει ότι το δέσιμο της σπονδυλικής στήλης γίνεται ανάμεσα στα σώματα των σπονδύλων τα οποία βρίσκονται μπροστά από τον σπονδυλικό σωλήνα.

Χαρακτηριστικό της διασωματικής σπονδυλοδεσίας είναι ότι μπορεί να γίνει με πρόσθια προσπέλαση (πρόσθια διασωματική σπονδυλοδεσία) αλλά και με προσπέλαση από πίσω (οπίσθια διασωματική σπονδυλοδεσία).

Γίνεται με την τοποθέτηση οστικών μοσχευμάτων αλλά και ειδικών εμφυτευμάτων από ίνες άνθρακα, peek ή από τιτάνιο στη θέση του μεσοσπονδύλιου δίσκου που αφαιρείται. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου επιβάλλεται η καλή ακινητοποίηση των σπονδυλικών σωμάτων και γίνεται μόνη της ή σε συνδυασμό με οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Πρόσθια σωματεκτομή Ο5

Παρουσιάστηκε από τον Robert Gaines για περιστατικά με σπονδυλόπτωση του Ο5. Γίνεται υποχρεωτικά σε δυο χρόνους. Πρώτα, με πρόσθια προσπέλαση, κατά την οποίαν αφαιρείται ολόκληρο το σώμα του πέμπτου οσφυϊκού σπονδύλου το οποίο βρίσκεται μπροστά από το σώμα του πρώτου ιερού σπονδύλου και οι δύο μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Στη συνέχεια, με οπίσθια προσπέλαση, αφαιρούνται τα υπόλοιπα, οπίσθια τμήματα του πέμπτου οσφυϊκού σπονδύλου και ακολουθεί ανάταξη και σπονδυλοδεσία του Ο4 με το ιερό.

Συμπεράσματα

Η σπονδυλίσθηση αποτελεί μια συγκεκριμένη και ξεχωριστή οντότητα μέσα στο σύνολο των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης. Τα αίτιά της μπορεί να είναι συγγενή ή τραυματικά.

Συνήθως εκδηλώνεται σχετικά νωρίς με συμπτώματα χαμηλής οσφυαλγίας ιδιαίτερα μετά το παιχνίδι στα παιδιά ή μετά από κούραση στους ενήλικες.

Η θεραπεία της είναι κατά βάση χειρουργική γιατί τα συμπτώματά της οφείλονται σε μηχανικά αίτια. Άν αφεθεί χωρίς θεραπεία, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να επιδεινωθεί και να εμφανίσει και νευρολογικά συμπτώματα σπονδυλικής στένωσης.